Tiền điện tử đã tồn tại hơn 10 năm, nhưng tình trạng pháp lý của Bitcoin và hầu hết các loại khác vẫn chưa rõ ràng. Đồng thời, có nhiều cách định nghĩa khác nhau trong các khu vực pháp lý khác nhau. Là tiền, tài sản, sản phẩm hay thứ gì khác thì đến nay vẫn chưa có kết luận thống nhất. Hiện nay, các chính phủ ở Hoa Kỳ và Châu Âu vẫn đang ban hành nhiều loại văn bản pháp lý để điều tiết thị trường tiền điện tử và cố gắng xác định thái độ của họ đối với tiền kỹ thuật số.
Chỉ trong vài tháng đầu năm 2020 tại Pháp, Đức và Úc, các nhà chức trách đã ban hành nhiều quyết định với 3 cách hiểu khác nhau về bản chất của Bitcoin: tiền tệ, công cụ tài chính được áp dụng như phương tiện trao đổi giữa các cá nhân hoặc pháp nhân và chứng khoán.
Trong khi đó, hệ thống thuế, sự phức tạp của quy định và chính sách báo cáo phụ thuộc vào việc phân loại tiền điện tử. Ví dụ, chức năng tiền tệ trong điều kiện quy định giám sát tương đối yếu. Ngược lại, chứng khoán thường tuân theo những quy tắc nghiêm ngặt hơn về minh bạch giá cả và báo cáo thương mại.
Chỉ có một điều chắc chắn là tiền điện tử rất khó quy cho bất kỳ loại tài sản nào hiện có vì chúng hoàn toàn khác và có những đặc điểm riêng biệt. Dưới đây là những chế độ pháp lý điều chỉnh tiền điện tử ở nhiều quốc gia khác nhau được ban hành trong năm 2020.
Hoa Kỳ
Hoa Kỳ là trung tâm điều tiết tiền điện tử trên thế giới và thiết lập tốc độ chấp nhận nhanh nhất, dù là theo chiều hướng tốt hơn hay xấu đi. Luật điều chỉnh ngành công nghiệp tiền điện tử giữa các tiểu bang và chính quyền liên bang cũng giải thích và điều chỉnh khác nhau. Ví dụ, Mạng Thực thi Tội phạm Tài chính (Financial Crimes Enforcement Network) phân tích các giao dịch để tìm ra tội phạm tài chính, không xem tiền điện tử là tiền pháp định. Tuy nhiên, kể từ năm 2013, tổ chức đã xem sàn giao dịch là nhà khai thác dịch vụ và token như là một “tài sản khác” thay thế tiền tệ.
Sàn giao dịch phải tuân theo các khuyến nghị của Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (Financial Action Task Force) và tuân thủ Đạo luật bảo mật ngân hàng. Mặt khác, Dịch vụ doanh thu nội bộ (Internal Revenue Service) – cơ quan thuế quốc gia xem tiền điện tử là tài sản và đã ban hành hướng dẫn thuế.
Một số cơ quan quản lý liên bang cũng đã đấu tranh để giám sát các sàn giao dịch. Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch (SEC) coi tiền điện tử là chứng khoán và Ủy ban Giao dịch hợp đồng tương lai hàng hóa coi Bitcoin là một loại hàng hóa cũng như có quyền giám sát thị trường phái sinh tiền điện tử.
Năm 2020 bắt đầu với tin tức về việc giới thiệu các loại hạn chế mới, khi Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ thông báo văn phòng có ý định đưa ra quy tắc chặt chẽ hơn đối vơi tiền kỹ thuật số để ngăn chặn giao dịch đáng ngờ sử dụng crypto cho mục đích bất chính. Nhưng chỉ 1 tháng sau, Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan, phòng chống tội phạm xuyên biên giới ở Hoa Kỳ đã phát triển phương pháp mới nhằm theo dõi hoạt động mật mã không được cấp phép và đề xuất Chương trình Tình báo Tiền điện tử cho năm 2021. Chương trình đưa ra những quy định và yêu cầu mới về báo cáo thuế để mở đường cho việc chấp nhận rộng rãi công nghệ blockchain ở nước này.
Tuy nhiên, vào tháng 3 năm nay, Hoa Kỳ đã chứng kiến tình hình suy thoái kinh tế lớn do những nỗ lực ngăn chặn đại dịch COVID-19 và nhiều ý kiến cho rằng tiền điện tử có thể giúp đỡ người dân trong thời kỳ khó khăn. Chính phủ Hoa Kỳ cho phép công ty thanh toán di động Square do CEO Twitter Jack Dorsey điều hành tham gia chương trình liên bang để giúp nền kinh tế thông qua ứng dụng tiền điện tử CashApp. Đồng thời, công ty ở Hoa Kỳ đã có thể nhận được các khoản vay lãi suất thấp.
Tiền điện tử không bị cấm ở Hoa Kỳ, nhưng vẫn chưa được tích hợp vào cấu trúc tài chính của quốc gia. Bằng chứng là SEC hạn chế đăng ký sản phẩm có thể được các nhà đầu tư thông thường truy cập. Ví dụ, trì hoãn ra mắt Libra của Facebook cho đến từ chối nhiều ứng dụng Bitcoin-ETF hoặc các thủ tục đột ngột giữa SEC và Telegram đối với các token Gram.
Vào cuối tháng 3/2020, dự luật được đệ trình lên Quốc hội Hoa Kỳ có đề cập đến đồng đô la kỹ thuật số để đối phó với đại dịch COVID-19, nhưng sớm trôi vào quên lãng. Tác giả Glen Goodman của The Crypto Trader đã chia sẻ quan điểm về thái độ của chính phủ Hoa Kỳ đối với một loại tiền điện tử quốc gia. Theo anh, Hoa Kỳ sẽ mất mọi thứ nếu tiếp cận tiền điện tử:
“Vì vậy, Hoa Kỳ rất lo lắng về việc khuyến khích bất kỳ loại tiền điện tử nào bởi lẽ có thể đe dọa đến vị thế thống trị của đồng đô la Mỹ trong tài chính toàn cầu. Hoa Kỳ rất thích những gì mà lâu nay được gọi là ‘siêu đặc quyền’ có thể in đô la dường như vô tận và vay số tiền lớn chưa từng thấy nhưng không gây ra sụp đổ đồng đô la. Bởi vì gần như mọi quốc gia khác sử dụng đô la Mỹ làm tiêu chuẩn cho thương mại và tài chính quốc tế. Miễn là mọi người đều cần đô la, Hoa Kỳ sẽ in và vay tự do mà không làm hỏng tiền tệ của họ”.
Glen Goodman – Tác giả của The Crypto Trader
Nga
Nga được biết đến là quốc gia có dân cư khá thân thiện với tiền kỹ thuật số nhưng chính phủ vẫn chưa quyết định Bitcoin và tiền điện tử là gì. Đồng thời, dường như họ chủ yếu là thù địch với công nghệ. Mặc dù không ban hành lệnh cấm nhưng theo tình hình hiện tại thì điều đó chỉ ít nhất là chưa mà thôi. Cho đến nay, có thể hiểu những gì Nga tạo ra cho tiền điện tử thông qua các quyết định của tòa án.
Kể từ năm 2018, đã có 2 trường hợp tiền điện tử được công nhận là “tài sản khác”. Vào tháng 5/2018, tòa án đưa ra phán quyết như vậy và ra lệnh cho con nợ chuyển quyền truy cập ví tiền điện tử của họ. Vụ án thứ hai xảy ra vào tháng 2/2020, tòa án cũng đưa ra quyết định tương tự, công nhận Bitcoin là tài sản khác.
Tuy nhiên, điều thú vị nhất trong mối quan hệ của Nga với tiền điện tử là việc áp dụng luật tương ứng bị trì hoãn từ lâu mà lẽ ra quy định sẽ giúp phát triển một loại tài sản tài chính mới ở nước này, nhưng đã bị mắc kẹt trong tình trạng lấp lửng kể từ năm 2018. Năm nay, Chính phủ Nga đã dự thảo quy định nhiều lần nhưng đều bị hoãn.
Vào đầu năm nay, chính phủ Nga đã quyết định cập nhật luật về hối lộ và chống rửa tiền liên quan đến tiền điện tử. Hơn nữa, luật pháp sẽ phân loại mọi giao dịch tiền điện tử là rủi ro rửa tiền tiềm ẩn. Sau đó, ngân hàng trung ương đã tìm cách cấm sử dụng tiền điện tử làm phương thức thanh toán.
Nhưng có vẻ như các cơ quan quản lý tài chính ở Nga có thể thỏa hiệp giữa việc cho phép hoặc cấm tiền điện tử. Phiên bản mới nhất của luật có tên On Digital Financial Assets (Tài sản tài chính kỹ thuật số) được công bố vào đầu tháng 7 và định nghĩa Bitcoin là tài sản nhưng không phải là tiền pháp định. Nhiều chuyên gia nghi ngờ hành động này sẽ được thông qua.
Châu Âu: Các nước nhỏ nhưng tầm nhìn lớn
Tiền điện tử là hợp pháp trên toàn Liên minh châu Âu, nhưng có quy định và tiêu chuẩn cụ thể khác nhau giữa các quốc gia. Về thuế, hầu hết các nước EU đều được quyết định của Tòa án Công lý Châu Âu năm 2015 hướng dẫn, theo đó, sàn giao dịch nên được miễn thuế giá trị gia tăng.
Ngoài ra, tất cả các quốc gia châu Âu đều điều chỉnh tiêu chuẩn quy định theo các khuyến nghị do Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính (FATC) đưa ra vào tháng 6/2019. Theo FATC, bất kỳ trang web về tiền điện tử nào cũng nên bắt đầu tuân thủ mọi tiêu chuẩn nghiêm ngặt KYC và phòng chống rửa tiền cũng như chia sẻ dữ liệu với cơ quan quản lý.
Vào tháng 1/2020, Chỉ thị chống rửa tiền lần thứ 5 của EU có hiệu lực, yêu cầu sàn giao dịch đăng ký với các cơ quan quản lý tài chính và chuyển địa chỉ ví của khách hàng cho họ. Nhìn chung, EU dần dần thắt chặt quy định về thị trường tiền kỹ thuật số.
Tình hình bất ổn kinh tế toàn cầu do virus Corona mới gây ra đã có tác động đến sự phát triển của ngành công nghiệp tiền điện tử ở châu Âu, đẩy nhanh việc chấp nhận tiền điện tử ở một số quốc gia.
Pháp là một trong số ít các quốc gia EU còn lại vẫn chưa có định nghĩa rõ ràng về tiền điện tử. Vào tháng 3 năm nay, tòa án cấp thấp hơn được gọi Tòa án thương mại của thành phố Nanterre đã công nhận BTC là tiền tệ, biến nó thành tài sản có thể trao đổi linh hoạt. Mặc dù không có luật án lệ nhưng phán quyết của tòa án này đã đặt ra tiền lệ hiệu quả.
Tại Bồ Đào Nha, chính phủ quyết định đi theo các nước láng giềng và tích cực lan rộng tiền điện tử đến các khu vực tự do công nghệ. Vào cuối tháng 4, nước này đã phê duyệt kế hoạch toàn quốc để thúc đẩy số hóa trong một số lĩnh vực. Chính phủ Bồ Đào Nha sẽ cung cấp cơ sở hạ tầng và khuyến khích đổi mới, tinh thần kinh doanh và cạnh tranh, cũng như cho việc quốc tế hóa các doanh nghiệp trong nước.
Lãnh thổ nhỏ bé của Gibraltar dường như được định vị là điểm nóng crypto thực sự trong năm nay, thu hút các công ty tiền điện tử với khung pháp lý cấp giấy phép chính thức. Gibraltar đã giới thiệu chế độ điều tiết cho phép các công ty blockchain trở lại vào năm 2018 và kể từ đó, quốc gia trở nên rất hấp dẫn đối với nhiều công ty hàng đầu trong ngành như Huobi. Hơn nữa, quốc gia này đã trở thành quốc gia đầu tiên ở châu Âu phát triển các quy tắc điều chỉnh hoạt động ICO.
Tương lai điều tiết
Tất nhiên, mỗi quốc gia có thái độ khác biệt đối với tiền điện tử. Một số quốc gia không muốn chấp nhận tài sản như hiện tại và coi đó là bất hợp pháp, trong khi các quốc gia khác tạo ra khung pháp lý và đón nhận lợi ích mà thị trường tiền điện tử mang lại. Chỉ có thể hy vọng tất cả mọi lãnh thổ trên thế giới sẽ hiểu rằng tiền điện tử đang cố thủ vững chắc trong cuộc sống của chúng ta và chúng ta nên chấp nhận chúng dưới hình thức này hay hình thức khác dù sớm hay muộn. Giám đốc đầu tư và giám đốc điều hành Dave Hodgson của NEM Ventures tin rằng việc hợp pháp hóa sẽ diễn ra dần dần:
“Chúng ta sẽ tiếp tục thấy các chính phủ ban hành quy định và cơ chế cho phép công dân sử dụng giải pháp blockchain thanh toán và phi thanh toán nói chung. Các quốc gia chậm giải quyết và chính thức hóa quy định sẽ đánh mất doanh nghiệp và công dân vào tay các khu vực pháp lý có cách tiếp cận tiến bộ hơn. Tôi tin rằng những yếu tố kinh tế này sẽ tiếp tục khuyến khích nhiều quốc gia chậm chân hơn mau chóng bắt kịp”.
